Bireysel Emeklilik Sistemi, Türkiye’de emeklilik döneminde daha iyi bir yaşam standardı elde etmek isteyen bireyler için önemli bir tasarruf ve yatırım seçeneğidir. Bu sisteme katılmak için bireysel emeklilik sistemi şirketi ile emeklilik sözleşmesi akdedilir. Emeklilik sözleşmesi; şirket nezdinde bireysel emeklilik hesabı açılması, hesaba katılımcı tarafından katkı payı ödenmesi, ödenen katkı paylarının tercih edilen fonlarda yatırıma yönlendirilmesi ve hesapta biriken paraların hak sahiplerine ödenmesi süreçlerini içeren bir sözleşmedir.
Kısmen Ödeme
Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) içinde “kısmen ödeme,” katılımcıların emeklilik birikimlerini tamamen çekmek yerine, belirli bir kısmını çekme işlemidir. 26.09.2023 tarihli Resmî Gazete ’de “Bireysel Emeklilik Sisteminde Kısmen Ödeme Hakkında Yönetmelik (“Yönetmelik”) ile katılımcılar eğitim, evlilik, konut alımı veya doğal afet hallerinde bireysel emeklilik sözleşmelerini sonlandırmaya gerek olmadan, belirli şartlar sağlandığında birikimlerinin yüzde ellisine kadar olan meblağı kullanabilirler. Bu hak her katılımcı için bir defaya mahsus olarak kullanılabilir.
Kısmen Ödeme Başvuru Hakkı
Kısmen ödeme hakkını en az beş yıl kullanmamış bir katılımcı, bu süre içinde, başvuru tarihi itibarıyla geçerli olan aylık brüt asgari ücret tutarının en az beş katı kadar katkı payı ödediği sözleşmesinden, aşağıda belirtilen durum ve koşullarda birikiminin yüzde ellisine kadar olan tutarın kısmen ödenmesi için kanuna göre kurulmuş emeklilik şirketine başvurabilir. Doğal afet durumunda ise süre ve birikim şartı aranmaz.
Katılımcı, kısmen ödeme alma hakkını, ödeme alma tarihinden itibaren üç yıl içinde (emeklilik, vefat veya maluliyet halleri hariç) sözleşmesini sistemden çıkış işlemi ile sonlandırmayacağına dair taahhüt vermek şartıyla kullanabilir, eğitim halinde kısmen ödeme için yapılacak başvurularda ise bu süre dört yıl olarak uygulanır.
Doğal Afet Durumunda Kısmen Ödeme
Genel hayata etkili afet ilan edilen bölgelerde, afetten zarar gören katılımcılar, doğal afetin meydana geldiği tarihten itibaren altı ay içinde kısmen ödeme başvurusunda bulunabilir. Katılımcıda aranan yaş sınırı bu durumda şartlar arasında sayılmamıştır. Eğitim, evlilik veya konut alımı halindeki gibi kısmen ödemelerde geçerli olan beş sene başvuru hakkını kullanmama şartı ve brüt asgari ücretin beş katı katkı payı şartı da bu gibi acil durumlarda aranmaz.
Evlilik veya Konut Alımı Halinde Kısmen Ödeme
En az beş sene yürürlükte olan bir bireysel emeklilik sözleşmesi bulunan katılımcı; konut alımı veya evlenme durumlarının her birinden katılımcı bazında bir defaya mahsus olmak üzere kısmen ödeme hakkını kullanabilir.
Konut alımı için kısmen ödeme hakkından faydalanmak için katılımcı, başvuru tarihinden iki ay öncesine kadar veya kısmen ödeme tarihinden itibaren iki ay içinde aldığı konutun, kendi adına en az yüzde elli sahiplik payını gösteren kat mülkiyeti veya kat irtifakı kurulmuş tapu belgesinin bir nüshasını şirkete ibraz ederek başvuru yapabilir.
Evlilik durumunda başvuran katılımcılar ise başvuru tarihinden önceki iki ay içinde veya kısmen ödeme tarihinden itibaren iki ay içinde evlendiğini gösteren e-Devlet üzerinden alınmış nüfus kayıt örneği ile başvurabilirler.
Belgeler zamanında ibraz edilmediği takdirde yönetmelikte yer alan Devlet katkı payından ödeme yapılacak miktarın bir kısmı ödenmeyecektir.
Eğitim Halinde Kısmen Ödeme
Yirmi bir yaşını aşmamış, Türkiye’de faaliyet gösteren üniversitelerin herhangi bir örgün eğitim lisans programına kayıtlı olan ve beş yıldır yürürlükte bir sözleşmesi bulunan katılımcı öğrenci kısmen ödeme hakkını kullanabilir. Bu kısmen ödeme hakkından aylık, üç aylık veya yıllık ödemeli ve dört yıl süreli yıllık gelir sigortası ürünü alarak faydalanabilir.
Katılımcı başvuru için e-Devlet onaylı öğrenci belgesini şirkete ibraz etmelidir.
Devlet Katkısı Oranları
İlgili sözleşmenin Devlet katkısı hesabındaki miktarla sınırlı olarak; evlilik veya konut alımı hallerinde devlet katkı payı, kısmen ödeme tutarının %20’si, eğitim ve doğal afet hallerinde ise %25’i oranında katılımcıya ödenir.
Belge ibrazının başvuru sonrasında yapıldığı hallerde, ibraz tarihinden itibaren on iş günü içinde devlet katkısı ödemesi yapılır.
Eğer gerekçe gösterilen durum kısmen ödemeden sonraki süre sınırı içinde gerçekleşmemiş olursa veya gerekli belgeler ibraz edilmezse bu durum yersiz kısmen ödeme sayılır. Bu durumda katılımcıya tanınan bir defaya mahsus kısmen ödeme hakkı kullanılmış sayılır.
Yersiz veya fazla ödemenin tespiti durumunda katılımcıya ait Devlet katkısı sözleşmesinin en son bulunduğu şirket tarafından fon payları satılır, katılımcının hesabından geri alınır veya taahhüt hesabından çıkarılır.
Katılımcı kısmen ödeme tarihinden itibaren verilen 3 yıl sistemde kalma sözüne uymadığı takdirde ise kısmen ödeme kapsamındaki Devlet katkısı tutarı ilgili maddede verilen (Amme Alacaklılarının Tahsil Usulü Hk. Kanun m.51) gecikme zammı oranına göre hesaplanan faiziyle birlikte ödenecek tutardan indirilir. Eğitim halinde katılımcının süre taahhüdüne uymadığının tespiti halinde ise kısmen ödeme tutarının Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu’nun Ek 1’inci maddesindeki Devlet katkısı hesaplamasında kullanılan orana karşılık gelen kısmı, ödenecek tutardan düşülür.
SONUÇ
Kısmen ödeme hakkı, katılımcının emeklilik sözleşmesini sona erdirmesi gerekmeksizin birikiminin yüzde ellisine kadar olan miktarı talep edebilmesini sağlayan haktır. Bu talepte bulunabilmesi için doğal afet halleri dışında beş sene süresince sözleşmede kalmış olması, sözleşme tarihindeki brüt asgari ücretin beş katı birikimi olması ve kısmi ödemeden itibaren üç sene daha sözleşmeyi sonlandırmayacağını taahhüdünde bulunması gerekir. Katılımcı bu haktan eğitim hali, evlenme, konut alımı ve doğal afet durumlarında belgelerini emeklilik şirketine ibraz ederek faydalanabilir. Yersiz veya fazla ödemenin tespiti durumunda veya sistemde kalma sözüne uyulmadığı takdirde ise yaptırım olarak ödeme tutarına yukarıda verilen ilgili usullerle bir miktar kesinti uygulanır. Söz konusu Yönetmelik hükümleri Resmi Gazete ‘de yayımı tarihi olan 26.09.2023 tarihinden itibaren altı (6) ay sonra yürürlüğe girecektir.
Soru ve önerileriniz için ulaşabilirsiniz.
Celik & Atci Attorney Partnership
